GEBRUIKSWAARDEONDERZOEK TULP

Verslag van de eerste serie cultivars 1996/1997 en 1997/1998.

Inleiding

In 1996 is door de Koninklijke Algemeene Vereeniging voor Bloembollencultuur (KAVB) gestart met Gebruikswaarde-onderzoek Tulp nieuwe stijl. Dit onderzoek wordt begeleid door een commissie bestaande uit onder andere telers, handelaren en veredelaars. Het onderzoek bestaat uit teeltonderzoek op twee locaties (zand- en kleigrond), broeierijonderzoek en houdbaarheidsonderzoek.

In dit verslag worden de resultaten behandeld van de eerste groep cultivars, die in het onderzoek is opgenomen.

Doel van het onderzoek

Doel van het gebruikswaarde-onderzoek is het in kaart brengen van teelt- en broeieigenschappen van nieuwe(re) cultivars.

Opzet van het onderzoek

In het onderzoek zijn 11 cultivars vergeleken met twee referentie-cultivars. De referentie-cultivars zijn ‘Leen van der Mark’ en ‘Monte Carlo’. In de zomer van 1996 is van alle cultivars bolmateriaal van de ziftmaten 5 + 6, 7 + 8 en 9 + 10 aangekocht. Dit materiaal is verdeeld in twee porties en opgeplant op de proeflocaties Proefbedrijf De Noord te St. Maartensbrug en Proeftuin Zwaagdijk. Na de oogst in 1997 zijn de leverbare maten 11 en 12/op afgebroeid bij Van der Hoek’s Broeiproevenbedrijf. Het plantgoed is op de teeltlocaties gebleven en in het najaar van 1997 wederom opgeplant. Na de oogst in 1998 is het leverbaar weer de behandeling ingegaan om in de winter van 1998/1999 te worden afgebroei. Na de oogst zijn een aantal bloemen van elke cultivar naar Bloemenveiling Flora te Rijnsburg gegaan om de houdbaarheid en sierwaarde te bepalen.

Tijdens de teelt en broei zijn normale teeltmaatregelen toegepast.

In het eerste proefjaar zijn geen herhalingen aangelegd. In het proefjaar 1997/1998 zijn de bollen wel in 2 herhalingen opgeplant om mogelijke standplaatseffecten uit te sluiten.

Het plantgoed waarmee in 1996 is gestart had in principe de volgende samenstelling:

7,50 kg zift 9 + 10

3,75 kg zift 7 + 8

1,25 kg zift 5 + 6

De grond op Proefbedrijf De Noord is een zandgrond, de grond op Proeftuin Zwaagdijk is een kleigrond. In onderstaande tabel zijn de belangrijkste bodemkundige eigenschappen van de locaties weergegeven.

Tabel 1.

De bodemgegevens van de beide teeltlocaties.

Locatie	Type	Slibgehalte	Organische stof	pH
De Noord Zwaagdijk	zand zware klei	1-3% 25-35%	0,9-1,0% 6-7%	6,2-6,6 7,3

De volgende cultivars zijn in het onderzoek opgenomen:

Carola, Cheers, Friso, Gavota, Hollandia, Leo Visser, Purple Prince, Sevilla, Stargazer, Strong Gold, Verona.

Van de cultivars Cheers, Friso en Hollandia was in het eerste jaar geen ziftmaat 9/11 opgeplant. Daarom worden de teeltresultaten van deze cultivars niet weergegeven. Deze cultivars zijn voor een derde jaar opgeplant en zullen daarom ook pas na het seizoen 1998/1999 worden beoordeeld.

Resultaten teelt

Tijdens het groeiseizoen zijn de door virussen aangetaste planten verwijderd en zijn de symptomen zoveel mogelijk vastgelegd. Verder is gekeken naar het voorkomen van dwalingen en dieven binnen de partij.

In geen van de partijen kwamen dieven voor. Ook het aantal dwalingen bleef beperkt. In alle partijen kwam TBV voor, gemiddeld was het percentage lager dan 1%. Bij de volgende cultivars kwamen 10 planten of meer voor met TBV in het geteelde materiaal: 1997 ‘Stargazer’ De Noord 10 planten, 1998 ‘Stargazer’ Zwaagdijk 12 planten, 1998 ‘Gavota’ De Noord 11 planten. Om een goed oordeel te kunnen geven over de gevoeligheid van de cultivars voor TBV zal verder onderzoek noodzakelijk zijn.

Alle bloemen zijn gekopt bij volle bloei en de bollen zijn gerooid als de hoofdbol een bruin wangetje kreeg. In onderstaande tabel is de bloei- en rooidatum van de cultivars ten opzichte van de referentiecultivar Leen van der Mark.

Tabel 2.

Het bloei- en rooitijdstip van de cultivars in dagen ten opzichte van de referentiecultivar Leen van der Mark (- = dagen eerder, + = dagen later) op de locatie op zandgrond (De Noord) en kleigrond (Zwaagdijk).

Cultivar	Bloeidatum				Rooidatum
	1997 zand	1997 klei	1998 zand	1998 klei	1997 zand	1997 klei	1998 zand	1998 klei
Leen van der Mark Monte Carlo Carola Gavota Leo Visser Purple Prince Sevilla Stargazer Strong Gold Verona	0 -4 +6 +6 -4 -4 0 -4 +9 -4	0 -4 +5 0 0 -4 0 0 +8 -4	0 -3 +8 +8 -3 -3 +8 -3 +8 -3	0 0 0 +4 0 -7 0 0 +4 0	0 +6 +7 0 0 +6 +6 +7 +6 +6	0 +9 +8 +8 +1 0 +14 +8 +15 -5	0 -7 +7 0 +7 -7 +14 0 +14 -7	0 -6 -2 -2 -6 -10 0 -9 +1 -10

Na de oogst is een week na rooien de opbrengst bepaald. De opbrengst en verklistering van de ziftmaten 9 + 10 (9/11) is nauwkeurig vastgesteld en zal in de onderstaande tabellen worden weergegeven. Tevens is gelet op zuuraantasting, de huidkwaliteit en het eventueel blauwgroeien.

In september zijn de bollen nogmaals beoordeeld op zuur.

Blauwgroeien kwam alleen voor in 1998 bij de cultivar ‘Carola’ geteeld op De Noord (5% van de maten 11/12 en 12/op).

In 1997 kwam kort na rooien weinig zuur voor. In september kwam bij ‘Carola’ het meeste zuur voor (ca. 3%). Bij de overige cultivars bleef het aantal zuur beperkt tot max. ca. 1%.

In 1998 kwam in de bollen van De Noord vrijwel geen zuur voor, alleen in ‘Gavota’ en ‘Leo Visser’ werd een enkel bolletje gevonden (<1%). In de bollen van Zwaagdijk kwam, vooral bij het beoordelen in september wel zuur voor. Veel zuur kwam voor bij ‘Purple Prince’. Bij de cultivars Cheers en Strong Gold kwam minder zuur voor dan bij de referentiecultivars. In de komende jaren zal van het bolmateriaal afkomstig van het gebruikswaarde-onderzoek een aantal bollen worden gebruikt om een zuurtoets te doen. De gegevens uit deze toets zullen samen met de gegevens uit de teelt een betrouwbaarder inzicht geven in de gevoeligheid voor Fusarium (zuur).

Bij ‘Monte Carlo’ en ‘Verona’ werd in 1997 ook Pythium geconstateerd na de oogst.

De opbrengst wordt bepaald door het gemiddeld clustergewicht (gewicht in gram per geoogste cluster) en het percentage 11/12 en 12/op. Het percentage 11/12 en 12/op is bepaald ten opzichte van het aantal geoogste clusters. Dit staat weergegeven in tabel 2. De verklistering wordt weergegeven door het verklisteringsgetal en het gewicht-% hoofdbollen. Het verklisteringsgetal is het gemiddeld aantal klisters per hoofdbol. Het gewicht-% hoofdbollen is het gewicht van de hoofdbollen in percentage van het totaal geoogst gewicht. Extreme verklistering kwam bij geen van de cultivars voor. De verklistering staat weergegeven in tabel 3. Verder staat in tabel 4 de huidkwaliteit en het percentage uitval weergegeven. De uitval zijn de bollen die tijdens de teelt verloren zijn gegaan, ze zijn wel geplant maar niet gerooid.

Tabel 3.

De opbrengst in relatief gemiddeld gewicht per geoogste cluster (g) en het percentage (aantal) zift 12/-, zift 11/12 en totaal zift 11/- van de onderzochte cultivars, gemiddeld over de jaren 1996/1997 en 1997/1998 op de locaties op zandgrond (Proefbedrijf De Noord) en kleigrond (Proeftuin Zwaagdijk) van opgeplant zift 9 en 10.

Cultivar	Zandgrond				Kleigrond
	relatief cluster gewicht	%12/-	%11/12	%11/-	relatief cluster gewicht	%12/-	%11/12	%11/-
Leen van der Mark Monte Carlo Carola Gavota Leo Visser Purple Prince Sevilla Stargazer Strong Gold Verona	107 91 102 98 96 88 104 99 100 92	59 46 76 39 52 25 74 56 72 60	26 31 15 35 29 32 18 27 15 26	85 76 91 74 81 57 92 84 88 86	100 100 105 106 97 97 123 96 109 91	58 57 69 64 53 35 85 49 73 57	21 19 17 20 30 29 10 24 13 21	78 76 85 84 83 63 95 73 86 78
Gemiddeld (van beide locaties)	100 = 39 gram	58	23	81

Van de twee referentiecultivars gaf ‘Monte Carlo’ met name op zandgrond de laagste opbrengst.

Ten opzichte van de referentiecultivar Monte Carlo had geen van de cultivars een aantoonbaar lager gemiddeld clustergewicht, ‘Sevilla’ en ‘Strong Gold’ gaven een betrouwbaar hoger clustergewicht. Alleen de cultivar Sevilla geteeld op kleigrond gaf een hoger gemiddeld clustergewicht dan de referentiecultivar Leen van der Mark. ‘ Purple Prince’ op zandgrond en ‘Verona’ op beide locaties gaven een aantoonbaar lager gemiddeld clustergewicht dan ‘Leen van der Mark’.

De cultivars Carola, Sevilla en Strong Gold gaven een hoger percentage 12/op dan de referentiecultivars, bij ‘Sevilla’ was ook het totale percentage leverbaar (11/12 en 12/op) hoger. ‘Purple Prince’ gaf minder 12/op dan de referentiecultivars, ook het totale percentage leverbaar (11/12 en 12/op) was lager.

Het percentage leverbaar van de cultivars Leen van der Mark, Carola, Star Gazer en Verona was hoger na de teelt op zand dan na de teelt op klei. Bij de cultivars Gavota en Purple Prince was het percentage leverbaar bij teelt op klei juist hoger. Bij de overige cultivars waren de verschillen tussen beide locaties gering.

Tabel 4. [Rectificatie van de gegevens in deze tabel is opgenomen in het verslag van de tweede serie]

De verklistering weergegeven in het verklisteringsgetal en het gewichtpercentage van de hoofdbollen van de onderzochte cultivars, gemiddeld over de jaren 1996/1997 en 1997/1998 op de locaties op zandgrond (Proefbedrijf De Noord) en kleigrond (Proeftuin Zwaagdijk).

Cultivar	Zandgrond		Kleigrond
	Verklisteringsgetal	gewicht-% hoofdbollen	Verklisteringsgetal	gewicht-% hoofdbollen
Leen van der Mark Monte Carlo Carola Gavota Leo Visser Purple Prince Sevilla Stargazer Strong Gold Verona	2,7 1,9 0,7 2,1 2,3 2,4 1,6 1,6 1,5 1,1	76 81 92 73 76 70 90 80 90 90	1,9 2,0 1,1 1,7 2,5 2,2 1,6 1,5 1,6 1,1	79 75 86 81 71 67 87 73 85 81
Gemiddeld (van beide locaties)	1,8	80

De verklistering na de teelt op Zwaagdijk was gemiddeld gelijk aan de verklistering na de teelt op De Noord.

Bij de teelt op zandgrond gaf geen van de cultivars een hoger verklisteringsgetal dan ‘Leen van der Mark’. Alleen de cultivar Carola gaf een betrouwbaar lagere verklistering dan ‘Monte Carlo’. Het gewicht-% van de hoofdbollen was bij ‘Purple Prince’ lager dan van ‘Leen van der Mark’. De cultivars Carola, Sevilla, Strong Gold en Verona gaven een hoger gewicht-% van de hoofdbollen.

Bij de teelt op kleigrond gaf alleen ‘Leo Visser’ een hoger verklisteringsgetal dan de referentiecultivars. ‘Carola’ en ‘Verona’ gaven een lager verklisteringsgetal dan de referentiecultivars. ‘Purple Prince’ gaf een lager gewicht-% van de hoofdbollen dan de referentiecultivars. De cultivars Carola, Sevilla en Strong Gold gaven een hoger gewicht-% van de hoofdbollen ten opzichte van de referentiecultivars.

Tabel 5.

Het percentage uitval en de huidkwaliteit van de onderzochte cultivars, gemiddeld over de jaren 1996/1997 en 1997/1998 op de locaties op zandgrond (Proefbedrijf De Noord) en op kleigrond (Proeftuin Zwaagdijk).

Cultivar	Uitval-%	Huidkwaliteit
		Zandgrond	Kleigrond
Leen van der Mark Monte Carlo Carola Gavota Leo Visser Purple Prince Sevilla Stargazer Strong Gold Verona	6 4 10 7 3 11 4 12 8 6	goed goed slecht/normaal slecht normaal/goed matig/goed goed slecht/matig goed slecht/goed	Goed Goed Normaal Slecht Goed normaal/goed goed slecht/normaal goed normaal
Gemiddeld	7

Bij ‘Carola’, ‘Purple Prince’ en ‘Stargazer’ trad meer uitval op dan bij de referentiecultivars. Als in de tabel twee verschillende waarderingen staan bij de huidkwaliteit dan was dit te wijten aan de jaarverschillen.

Resultaten broeierij

De bollen van de maten 11/12 en 12/+ zijn afgebroeid in drie perioden. De inhaaldata waren 24/23 december, 21/20 januari en 18/17 februari (resp. seizoen 1997/1998 en 1998/1999).

In onderstaande tabel staan de koudeweken en de tijdstippen van afbroei van de cultivars.

Tabel 6.

Het aantal koudeweken bij broeien in de seizoenen 1997/1998 en 1998/1999 voor respectievelijk de ziftmaten 11/12 en 12/+.

Cultivar	Koudeweken bij inhalen in						Koudeweken bij inhalen in
	dec ‘97		jan ‘98		feb ‘98		dec ‘98		jan ‘99		feb ‘99
	11	12	11	12	11	12	11	12	11	12	11	12
Leen van der Mark Monte Carlo Carola Cheers Friso Gavota Hollandia Leo Visser Purple Prince Sevilla Stargazer Strong Gold Verona	14 14 14^1 - 14 - 14 14 13 - 14 - 14	15 15 15 15 15 16 15 15 14 16 15 16 15	14 14 14 14 - 15 14^2 14^2 13 15 14 15 14	15 15 15 15 15 16 15 15 14 16 15 16 15	- - 14 14 - 15 - 14 - 15 - - -	15 15 15 15 15 16 15 15 - 16 15 16 15	15 15 - - 14 - - 14 14 - - - -	14 14 15 15 15 - 15 15 14 15 15 16 14	15 - 14 14 - 15 14 14 13 15 14 15 14	14 15 15 15 15 16 15 15 - 15 15 16 15	14 13 - - - - - - - - - - -	14 14 15 14 - 16 - 14 - 15 - 15 14

¹ alleen klei

² alleen zand

- niet afgebroeid wegens onvoldoende bolmateriaal

De planten zijn gebroeid op kisten en in veilstadium geoogst. Vervolgens zijn de planten gemeten en gewogen. De gegevens staan in tabel 6 en 7.

In de tabel staat weergegeven:

- gemiddeld gewicht per geoogste plant

- totale lengte = de lengte van onderkant steel tot bovenkant bloem

- bladlengte = lengte van onderkant steel tot bovenkant langste blad

- pootlengte

- bloemgrootte = de lengte van de bloemknop in veilstadium

- bloem in blad = aantal centimeter dat de bovenkant bloem korter is dan het langste blad, bij een negatief getal steekt de bloemknop boven het blad uit

- percentage veilbare planten

- kasdagen = dagen van inhalen tot einde oogst

Tabel 7.

De broeierijresultaten van de ziftmaat 12/- gemiddeld over de twee proefjaren (voor koudeweken en broeiperioden zie tabel 5).

Cultivar	Gewicht (g)	Lengte (cm)			Bloem-grootte (cm)	Bloem in blad (cm)	% veilbaar	Kasdagen
		Totaal	Blad	poot				trek 1	trek 2	trek 3
Kleigrond Leen vd Mark Monte Carlo Carola Cheers Friso Gavota Hollandia Leo Visser Purple Prince Sevilla Stargazer Strong Gold Verona	37 38 41 46 52 34 43 31 32 44 33 41 39	36 39 39 40 40 39 38 36 33 42 36 43 37	39 41 40 43 44 46 39 41 35 42 41 44 38	15 15 16 17 14 15 14 14 12 15 16 18 15	5,4 4,9 5,0 5,2 5,6 6,1 5,3 5,1 5,0 4,9 5,4 6,3 4,5	3,1 2,0 1,0 3,6 4,3 6,3 1,2 5,3 1,9 0,0 4,8 0,7 0,7	99 88 99 98 97 96 98 99 99 96 98 97 99	23 21 26 25 27 26 29 22 19 32 21 24 20	21 18 22 22 22 23 23 18 16 25 22 22 17	20 19 22 22 22 23 20 19 - 24 17 22 18
Zandgrond Leen vd Mark Monte Carlo Carola Cheers Friso Gavota Hollandia Leo Visser Purple Prince Sevilla Stargazer Strong Gold Verona	35 33 36 44 49 29 38 30 30 41 32 39 37	34 36 36 37 39 37 36 34 33 40 34 42 36	37 37 37 41 42 42 36 38 35 40 39 42 37	15 15 14 16 13 15 13 14 12 14 16 18 15	5,2 4,8 4,9 5,1 5,6 6,0 5,2 4,9 5,1 4,8 5,4 6,2 4,5	5,8 1,1 1,1 3,5 2,9 5,0 0,7 4,9 1,9 0,3 4,5 -0,1 0,6	99 63 99 98 98 97 96 99 99 99 99 98 100	24 21 27 25 28 26 30 23 20 33 21 24 21	21 18 22 23 23 23 23 18 16 24 18 23 17	20 19 23 22 23 22 22 19 - 24 17 23 18
Gemiddeld	38	37	40	15	5,2	2,6	97	25	21	21

Gemiddeld waren de planten van de bollen afkomstig van de klei iets zwaarder dan van het zand. De verschillen in gewicht tussen de jaren waren gering. Gemiddeld waren de planten zwaarder naarmate later in de tijd werd gebroeid.

Gemiddeld was de totale lengte en de bladlengte van de planten afkomstig van de klei iets langer dan van het zand. Gemiddeld was de totale lengte en de bladlengte in het seizoen 1997/1998 langer dan in het proefjaar 1998/1999. Later in de tijd waren de planten en het blad langer.

Gemiddeld was de pootlengte van de planten van de klei langer dan van het zand. Het verschil tussen de jaren was klein. Het verschil tussen de trekken was 4 cm.

Het verschil in bloemgrootte tussen de locaties was minder dan 1 mm. Tussen de beide jaren was geen verschil in bloemgrootte. Tussen de trekken was het verschil gemiddeld 2,5 mm.

In het broeiseizoen 1997/1998 zaten de bloemen minder in het blad dan in het broeiseizoen 1998/1999.

Er was geen verschil tussen zand en klei. Het verschil tussen de trekken was klein.

Het verschil in kasdagen tussen de beide seizoenen was gering, 1 dag. Er was geen verschil in kasdagen tussen zand en kleibollen. Gemiddeld was het aantal kasdagen van trek 1 iets langer dan van trek 2 en 3.

De cultivars Gavota, Leo Visser, Purple Prince en bij de kleibollen ook Star Gazer vormde lichtere bloemen dan de referentiecultivars. De cultivars Cheers, Friso, Hollandia, Sevilla, Strong Gold en bij de kleibollen ook Carola maakten zwaardere bloemen. Bij de zandbollen vormde ook Verona zwaardere bloemen dan de referentiecultivars.

De cultivars Sevilla en Strong Gold waren langer en vormde langer blad dan de referentiecultivars, de cultivar Purple Prince was kort en vormde korter blad ten opzichte van de referentiecultivars. De cultivars Cheers, Friso en Gavota vormde lang blad, de totale lengte was echter niet langer dan van de referentiecultivars.

De cultivars Friso, Hollandia en Purple Prince hadden een korte poot, Cheers, Stargazer en Strong Gold een lange poot.

Friso, Gavota, Star Gazer en Strong Gold hadden een grote bloem, Verona vormde een kleine bloem.

De bloemen van de cultivars Gavota, Leo Visser en Stargazer zaten nogal diep in het blad, Sevilla, Strong Gold en Verona kwamen goed uit het blad.

De trekduur van Sevilla en Hollandia was in de eerste trek erg lang.

In bijna alle gevallen was het percentage uitval minder dan 5%. Bij Hollandia zift 11/12 was het percentage uitval hoger (gemiddeld 9%). Bij Monte Carlo kwamen nogal wat holle stelen voor. Bij de bollen van het zand kwamen meer holle stelen voor dan bij de bollen van de klei. Gemiddeld over beide proefjaren kwam bij de bollen van het zand 37% en bij de bollen van de klei 14% holle stelen voor.

Bij de cultivar Strong Gold werd de opmerking geplaatst dat er nogal wat veren aan de bloemen zaten.

Tabel 8.

De broeierijresultaten van de ziftmaat 11/12 gemiddeld over de twee proefjaren (voor koudeweken en broeiperioden zie tabel 5).

Cultivar	Gewicht (g)	Lengte (cm)			Bloem-grootte (cm)	Bloem in blad (cm)	% veilbaar	Kasdagen
		Totaal	Blad	poot				Trek 1	trek 2	trek 3
Kleigrond Leen vd Mark Monte Carlo Carola Cheers Friso Gavota Hollandia Leo Visser Purple Prince Sevilla Stargazer Strong Gold Verona	30 32 32 36 41 31 34 28 28 38 28 34 32	32 37 39 38 36 41 35 34 31 44 35 42 37	35 38 40 42 40 47 37 39 34 44 40 43 37	14 14 15 16 13 16 13 14 12 15 16 18 15	5,0 4,6 4,8 4,7 5,3 5,8 5,0 4,9 4,8 4,6 5,1 5,9 4,3	2,3 1,1 1,1 3,6 4,4 6,4 1,7 5,0 2,2 -0,1 4,9 1,3 0,1	98 81 98 97 96 95 89 99 99 99 99 98 97	25 21 28 - 27 - 31 24 20 - 21 - 21	21 19 23 23 - 23 23 17 17 26 18 22 18	22 22 22 20 - 20 - 17 - 22 - - -
Zandgrond Leen vd Mark Monte Carlo Carola Cheers Friso Gavota Hollandia Leo Visser Purple Prince Sevilla Stargazer Strong Gold Verona	28 30 30 33 38 26 35 26 27 36 27 32 30	31 35 37 37 35 37 36 33 30 43 34 39 36	33 36 38 40 38 42 37 37 31 43 38 40 36	14 14 15 15 13 15 13 13 12 15 15 17 14	4,8 4,6 4,6 4,6 5,3 5,6 4,9 4,7 5,0 4,5 5,1 5,7 4,3	2,3 0,5 1,0 3,2 2,7 4,7 0,9 4,2 1,6 -0,2 4,0 0,7 0,0	98 58 98 96 96 97 93 98 98 99 97 100 99	23 21 - - 29 - 31 24 20 - 22 - 21	21 19 23 23 - 23 23 18 17 25 19 23 17	22 21 22 20 - 20 - 17 - 23 - - -
Gemiddeld	32	36	39	14	5,0	2,3	95	24	21	21

Houdbaarheid

Een selectie van de afgebroeide partijen is naar Bloemenveiling Flora getransporteerd om daar de houdbaarheid te bepalen. In het eerste proefjaar zijn steeds 10 stelen direct na transport op de vaas gezet bij Flora. Daarnaast werden 10 stelen 4 dagen droog bewaard bij 8ºC en daarna opgezet.. Dagelijks is vastgesteld of de bloemen nog sierwaarde hadden en zijn beoordeeld. In het tweede jaar zijn de stelen na een transportsimulatie van 4 dagen bij 8º C op de vaas gezet.

In het eerste jaar zijn ca. 12 bossen per cultivar beoordeeld op houdbaarheid en in het tweede jaar ca. 6 bossen. De verdeling over de grondsoorten was wel altijd evenwichtig, de verdeling over de gebroeide maten (11/12 en 12/op) en over de broeiperioden was niet altijd evenwichtig verdeeld. De houdbaarheid in dagen werd echter nauwelijks beinvloed door de ziftmaat.

De beoordeling was als volgt:

Eenmalig:

· aanvoerrijpheid (volgens VBN)

· doorgroeien van de nek, na 6 dagen of als de sierwaarde eerder verloren ging op het moment van afschrijven

· maximale bloemgrootte

· houdbaarheid

· reden van afschrijven

Driemaal per week:

· zwierigheid (stengelkromming; 10 = recht, 1 = zwieirg/krom)

· bladpunten (10 = geen, 1 = zeer ernstig)

· bladkleur ( 10 = groen, 1 = geel)

· algemene opmerkingen

De grondsoort had weinig invloed op de houdbaarheid. In de tabel zijn de gegevens dan ook gemiddeld over de grondsoort/herkomst van de bollen.

De bladkleur was over het algemeen groen, de kleur van het blad van Monte Carlo was gemiddeld iets lichter (cijfer 8,8 op een schaal van 10) dan van Leen van der Mark (cijfer 9,5). Geen van de cultivars had lichter blad. Carola, Leo Visser en Strong Gold hadden gemiddeld iets groener blad dan Leen van der Mark.

Tabel 9.

De houdbaarheid (dagen), bloemgrootte (cm)(maximale bloemgrootte gedurende de bloei), bladpunten, steelstand en doorgroei van de stengel (cm) van 13 cultivars; gemiddeld over de broeiperioden en gemiddeld over de proefjaren.

Cultivar	Houdbaarheid	Bloemgrootte	Bladpunten	Steelstand	Doorgroei
Leen van der Mark Monte Carlo Carola Cheers Friso Gavota Hollandia Leo Visser Purple Prince Sevilla Stargazer Strong Gold Verona	5,6 6,7 5,3 4,7 4,9 5,7 5,3 5,0 4,4 5,8 5,0 6,9 5,5	6,4 6,7 6,5 6,3 7,9 7,8 7,5 6,0 6,2 7,2 6,9 8,9 5,7	8,7 8,4 8,6 4,8 9,0 5,8 8,5 7,4 7,6 6,8 7,2 7,4 6,4	8,9 7,9 9,4 9,2 8,1 7,1 8,8 8,8 9,2 8,3 9,1 9,0 8,4	10,3 5,6 6,6 8,8 5,0 7,4 7,5 6,9 3,3 8,1 5,6 3,2 3,5
Gemiddeld	5,4	6,9	7,4	8,6	6,3

Van de referentiecultivars had Monte Carlo gemiddeld de beste houdbaarheid, ook Strong Gold was ruim 6 dagen houdbaar. De cultivars Cheers, Friso en Purple Prince hadden een gemiddelde houdbaarheid korter dan 5 dagen. De overige cultivars hadden een houdbaarheid tussen 5 en 6 dagen.

De bloemen van de cultivars Friso, Gavota, Hollandia, Sevilla en Strong Gold waren groter dan van de referentiecultivars, de bloemen van de cultivar Verona waren kleiner dan van de referentiecultivars.

Een aantal cultivars hadden bladpunten. Veel bladpunten kwamen voor bij Cheers, Gavota, Sevilla en Verona.

De steelstand was over het algemeen goed. Geen van de cultivars ging echt hangen op de vaas. Een cijfer van 10 is recht, een cijfer 7 is iets uitstaand. Geen van de cultivars kreeg een lager cijfer.

Gemiddeld groeiden de cultivars 6 cm op de vaas. Leen van der Mark groeide het meeste door, gemiddeld ruim 10 cm. Cheers en Sevilla groeiden ook meer dan 8 cm door. De cultivars Purple Prince, Strong Gold en Verona groeiden weinig door op de vaas (< 4 cm).

Weer in de seizoenen

In onderstaande tabellen zijn de temperatuur, de neerslag en de straling per maand weergegeven en daarnaast het langjarig gemiddelde.

Tabel 10.

De gemiddelde temperatuur (°C) per maand in de jaren 1996, 1997 en 1998 en het langjarig gemiddelde (gemiddelde 1961-1990)(De Kooy, Bron: KNMI).

Maand	1996	1997	1998	Normaal
januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december	-1,1 -0,3 2,4 8,1 9,6 14,2 15,8 17,6 13,6 11,7 7,0 1,3	-0,9 5,1 6,7 7,3 11,5 15,0 17,0 20,5 15,2 10,7 6,5 5,2	5,1 6,3 7,0 8,7 13,4 15,1 15,9 16,3 15,0 10,5 4,5 4,8	2,7 2,6 4,6 7,3 11,3 14,2 16,2 16,6 14,6 11,3 7,1 4,2

Tabel 11.

De neerslagsom (mm) per maand in de jaren 1996, 1997 en 1998 en het langjarig gemiddelde (gemiddelde 1961-1990)(De Kooy, Bron: KNMI).

Maand	1996	1997	1998	Normaal
januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december	3,8 55,0 21,9 8,0 44,7 20,4 33,9 97,2 53,3 85,2 149,9 40,4	5,3 51,5 20,9 22,0 52,7 109,4 44,8 30,4 26,6 74,5 51,3 78,9	103,9 17,6 77,5 83,2 24,3 107,9 40,2 70,1 124,3 154,6 97,4 83,4	63 42 52 41 42 49 65 68 82 83 91 76

Tabel 12.

De stralingssom (globale straling in Joule/cm²) per maand in de jaren 1996, 1997 en 1998 en het langjarig gemiddelde (gemiddelde 1961-1990)(De Kooy, Bron: KNMI).

Maand	1996	1997	1998	Normaal
januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december	7358 12713 26010 48542 49342 58203 54324 46787 34973 18559 7857 5352	7497 12106 26282 42228 54985 58162 59549 54687 36320 18806 7719 4551	6729 14041 22616 36053 56551 52168 51322 50108 25028 12745 9737 5481	6921 13874 28184 43264 59214 60188 57598 49480 32273 18692 8577 5202

Het jaar 1996 was koud, zeer droog en zonnig. Met name januari, februari en maart waren koud. Ook december eindigde met een koudegolf. De eerste zes maanden van 1996 waren droog, november was nat. Het jaar 1996 was een zonnig jaar, april was de zonnigste maand gevolgd door juni.

Het jaar 1997 was zeer warm, zeer zonnig en droog. 1997 begon echter met een koudegolf. In augustus was sprake van een hittegolf, het was de warmste augustus sinds 1706. Januari 1997 was een droge maand, mei en juni waren echter zeer nat.

Het jaar 1998 was zeer nat, zeer warm en aan de sombere kant. Vooral in de eerste helft van 1998 was het warm. Vooral in januari, maart, april, juni, september en oktober viel extreem veel neerslag, alleen februari was een droge maand. De maanden april en oktober waren erg somber.